چهل حدیث در باب روزه

قال الله تبارک و تعالى: «أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیَامُ کَمَا کُتِبَ عَلَى الَّذِینَ مِن قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ؛ اى کسانى که ایمان آورده‏اید روزه بر شما نوشته (واجب) شد، چنانکه بر آنان که پیش از شما بوده‏اند واجب شده بود باشد که پرهیزگار شوید. (سوره بقره، آیه 183)

1) پایه‏هاى اسلام

قال الباقر علیه‎السلام:

بنى الاسلام على خمسة اشیاء، على الصلوة و الزکاة و الحج و الصوم و الولایه؛ اسلام بر پنج چیز استوار است، بر نماز و زکات حج و روزه و ولایت (رهبرى اسلامى). (فروع کافى، ج 4، ص 62، ح 1)

2) فلسفه روزه

قال الصادق علیه‎السلام:

انما فرض الله الصیام لیستوى به الغنى و الفقیر؛ خداوند روزه را واجب کرده تا بدین وسیله دارا و ندار (غنى و فقیر) مساوى گردند. (من لا یحضره الفقیه، ج 2، ص 43، ح 1)

3) روزه آزمون اخلاص

قال امیرالمومنین علیه‎السلام:

فرض الله... الصیام ابتلاء لاخلاص الخلق؛ خداوند روزه را واجب کرد تا به وسیله آن اخلاص خلق را بیازماید.

(نهج‎البلاغه، حکمت 252)

4) روزه یادآور قیامت

قال الرضا علیه‎السلام:

انما امروا بالصوم لکى یعرفوا الم الجوع و العطش فیستدلوا على فقر الاخر؛ مردم به انجام روزه امر شده‏اند تا درد گرسنگى و تشنگى را بفهمند و به واسطه آن فقر و بیچارگى آخرت را بیابند.

(وسائل الشیعه، ج 4، ص 4، ح 5/ علل الشرایع، ص 10)

5) روزه زکات بدن

قال رسول الله صلّى الله علیه وآله:

لکل شیئى زکاة و زکاة الابدان الصیام؛ براى هر چیزى زکاتى است و زکات بدن‎ها روزه است.

(الکافى، ج 4، ص 62، ح 3)

کسانى که ایمان آورده‏اید روزه بر شما نوشته (واجب) شد، چنانکه بر آنان که پیش از شما بوده‏اند واجب شده بود باشد که پرهیزگار شوید.

6) روزه سپر آتش

قال رسول الله صلّى الله علیه وآله:

الصوم جنة من النار؛ روزه سپر آتش (جهنم) است. «یعنى به واسطه روزه گرفتن انسان از آتش جهنم در امان خواهد بود.» (الکافى، ج 4، ص 162)

7) اهمیت روزه

قال رسول الله صلّى الله علیه وآله:

الصوم فى الحر جهاد؛ روزه گرفتن در گرما، جهاد است.

(بحارالانوار، ج 96، ص 257)

8) روزه نفس

قال امیرالمومنین علیه‎السلام:

صوم النفس عن لذات الدنیا انفع الصیام؛ روزه نفس از لذت‎هاى دنیوى سودمندترین روزه‏هاست.

(غرر الحکم، ج 1، ص 416، ح 64)

9) روزه واقعى

قال امیرالمومنین علیه‎السلام:

الصیام اجتناب المحارم کما یمتنع الرجل من الطعام و الشراب؛ روزه پرهیز از حرام‎ها است همچنانکه شخص از خوردنى و نوشیدنى پرهیز مى‏کند.

(بحارالانوار، ج 93، ص 249)

10) برترین روزه

قال امیرالمومنین علیه‎السلام:

صوم القلب خیر من صیام اللسان و صوم اللسان خیر من صیام البطن؛ روزه قلب بهتر از روزه زبان است و روزه زبان بهتر از روزه شکم است.

(غرر الحکم، ج 1، ص 417، ح 80)

11) روزه چشم و گوش

قال الصادق علیه‎السلام:

اذا صمت فلیصم سمعک و بصرک و شعرک و جلدک؛ آنگاه که روزه مى‏گیرى باید چشم و گوش و مو و پوست تو هم روزه‏دار باشند.«یعنى از گناهان پرهیز کند.»

(الکافى، ج 4، ص 87، ح 1)

12) روزه اعضا و جوارح

عن فاطمة الزهرا سلام الله علیها:

ما یصنع الصائم بصیامه اذا لم یصن لسانه و سمعه و بصره و جوارحه؛ روزه‏دارى که زبان و گوش و چشم و جوارح خود را حفظ نکرده روزه‏اش به چه کارش خواهد آمد.

بحارالانوار، ج 93، ص 295)

خداوند روزه را واجب کرده تا بدین وسیله دارا و ندار (غنى و فقیر) مساوى گردند.

13) روزه ناقص

قال الباقر علیه‎السلام:

لا صیام لمن عصى الامام و لا صیام لعبد ابق حتى یرجع و لا صیام لامراة ناشزة حتى تتوب و لاصیام لولد عاق حتى یبر؛  

روزه این افراد کامل نیست:

1- کسى که امام (رهبر) را نافرمانى کند.

2 - بنده فرارى تا زمانى که برگردد.

3 - زنى که اطاعت‏ شوهر نکرده تا این که توبه کند.

4 - فرزندى که نافرمان شده تا این که فرمانبردار شود.

(بحارالانوار، ج 93، ص 295)

14) روزه بى ارزش

قال امیرالمومنین علیه‎السلام:

کم من صائم لیس له من صیامه الا الجوع و الظما و کم من قائم لیس له من قیامه الا السهر و العناء؛

چه بسا روزه‏دارى که از روزه‏اش جز گرسنگى و تشنگى بهره‏اى ندارد و چه بسا شب زنده‏دارى که از نمازش جز بیخوابى و سختى سودى نمى‏برد.

(نهج البلاغه، حکمت 145)

15) روزه و صبر

عن الصادق علیه‎السلام فى قول الله عزوجل:

«واستعینوا بالصبر و الصلوة‏»

قال: الصبر الصوم.

خداوند عزوجل که فرموده است: از صبر و نماز کمک بگیرید، صبر، روزه است.

(وسائل الشیعه، ج 7، ص 298، ح 3)

16) روزه و صدقه

قال الصادق علیه‎السلام:

صدقه درهم افضل من صیام یوم؛ یک درهم صدقه دادن از یک روز روزه مستحبى برتر و والاتر است.

(وسائل الشیعه، ج 7، ص 218، ح 6)

17) پاداش روزه

قال رسول الله صلّى الله علیه وآله: قال الله تعالى:

الصوم لى و انا اجزى به؛ روزه براى من است و من پاداش آن را مى‏دهم.

(وسائل الشیعه، ج 7، ص 294، ح 15 و 16 ؛ 27 و 30)

18) جرعه نوشان بهشت

قال رسول الله صلّى الله علیه و آله:

من منعه الصوم من طعام یشتهیه کان حقا على الله ان یطعمه من طعام الجنة و یسقیه من شرابها؛ کسى که روزه او را از غذاهاى مورد علاقه‏اش باز دارد بر خداست که به او از غذاهاى بهشتى بخورانند و از شراب‎هاى بهشتى به او بنوشاند.

(بحارالانوار، ج 93، ص 331)

روزه پرهیز از حرام‎ها است همچنانکه شخص از خوردنى و نوشیدنى پرهیز مى‏کند.

19) خوشا بحال روزه‎داران

قال رسول الله صلّى الله علیه وآله:

طوبى لمن ظما او جاع لله اولئک الذین یشبعون یوم القیامة؛ خوشا بحال کسانى که براى خدا گرسنه و تشنه شده‏اند اینان در روز قیامت ‏سیر مى‏شوند.

(وسائل الشیعه، ج 7، ص 299، ح‏2)

20) مژده به روزه‏داران

قال الصادق علیه‎السلام:

من صام لله عزوجل یوما فى شدة الحر فاصابه ظما و کل الله به الف ملک یمسحون وجهه و یبشرونه حتى اذا افطر؛ هر کس که در روز بسیار گرم براى خدا روزه بگیرد و تشنه شود خداوند هزار فرشته را مى‏گمارد تا دست‏ به چهره او بکشند و او را بشارت دهند تا هنگامى که افطار کند.

(الکافى، ج 4، ص 64، ح 8/ بحارالانوار، ج 93، ص 247)

) شادى روزه‎دار

قال الصادق علیه‎السلام:

للصائم فرحتان فرحة عند افطاره و فرحة عند لقاء ربه؛ براى روزه‎دار دو سرور و خوشحالى است:

1- هنگام افطار

2- هنگام لقاء پروردگار (وقت مردن و در قیامت)

(وسائل الشیعه، ج 7، ص 290 و 294 ح‏6 و 26)

22) بهشت و باب روزه‏دارن

قال رسول الله صلّى الله علیه و آله:

ان للجنة بابا یدعى الریان لا یدخل منه الا الصائمون؛ براى بهشت درى است ‏به نام (ریان) که از آن فقط روزه‎داران وارد مى‏شوند.

(وسائل الشیعه، ج 7، ص 295، ح‏31/ معانى الاخبار، ص 116)

23) دعاى روزه‏داران

قال الکاظم علیه‎السلام:

دعوة الصائم تستجاب عند افطاره؛ دعاى شخص روزه‏دار هنگام افطار مستجاب مى‏شود.

(بحارالانوار، ج 92، ص 255، ح 33)

24) بهار مومنان

قال رسول الله صلّى الله علیه و آله:

الشتاء ربیع المومن یطول فیه لیله فیستعین به على قیامه و یقصر فیه نهاره فیستعین به على صیامه؛ زمستان بهار مومن است از شب‎هاى طولانى‏اش براى شب زنده‏دارى و از روزهاى کوتاهش براى روزه‎دارى بهره مى‏گیرد.

(وسائل الشیعه، ج 7، ص 302، ح 3)

25) روزه مستحبى

قال الصادق علیه‎السلام:

من جاء بالحسنة فله عشر امثالها من ذلک صیام ثلاثة ایام من کل شهر؛ هر کس کار نیکى انجام دهد ده برابر آن پاداش دارد و از جمله آنها سه روز روزه در هر ماه است.

(وسائل الشیعه، ج 7، ص 313، ح 33)

26)روزه ماه رجب

قال الکاظم علیه‎السلام:

رجب نهر فى الجنه اشد بیاضا من اللبن و احلى من العسل فمن صام یوما من رجب سقاه الله من ذلک النهر؛ رجب نام نهرى است در بهشت از شیر سفیدتر و از عسل شیرین‏تر هر کس یک روز از ماه رجب را روزه بگیرد خداوند از آن نهر به او مى‏نوشاند.

(من لا یحضره الفقیه، ج 2، ص 56، ح 2 / وسائل الشیعه، ج 7، ص 350، ح 3)

خداوند عزوجل که فرموده است: از صبر و نماز کمک بگیرید، صبر، روزه است.

27) روزه ماه شعبان

قال الصادق علیه‎السلام:

من صام ثلاثة ایام من اخر شعبان و وصلها بشهر رمضان کتب الله له صوم شهرین متتابعین؛ هر کس سه روز آخر ماه شعبان را روزه بگیرد و به روزه ماه رمضان وصل کند خداوند ثواب روزه دو ماه پى در پى را برایش محسوب مى‏کند.

(وسائل الشیعه، ج 7، ص 375، ح 22)

28) افطارى دادن(1)

قال الصادق علیه‎السلام:

من فطر صائما فله مثل اجره؛ هر کس روزه‎دارى را افطار دهد، براى او هم مثل اجر روزه‎دار است.

(الکافى، ج 4، ص 68، ح 1)

29) افطارى دادن (2)

قال الکاظم علیه‎السلام:

فطرک اخاک الصائم خیر من صیامک؛ افطارى دادن به برادر روزه‎دارت از گرفتن روزه (مستحبى) بهتر است.

(الکافى، ج 4، ص 68، ح 2)

30) روزه خوارى

قال الصادق علیه‎السلام:

من افطر یوما من شهر رمضان خرج روح الایمان منه؛ هر کس یک روز ماه رمضان را (بدون عذر)، بخورد - روح ایمان از او جدا مى‏شود .

(وسائل الشیعه، ج 7، ص 181، ح 4 و 5 / من لا یحضره الفقیه، ج 2، ص 73، ح 9)

31) رمضان ماه خدا

قال امیرالمومنین علیه‎السلام:

شهر رمضان شهر الله و شعبان شهر رسول الله و رجب شهرى؛ رمضان ماه خدا و شعبان ماه رسول خدا و رجب ماه من است.

(وسائل الشیعه، ج 7، ص 266، ح 23)

32) رمضان ماه رحمت

قال رسول الله صلّى الله علیه و آله:

... و هو شهر اوله رحمة و اوسطه مغفرة و اخره عتق من النار؛ رمضان ماهى است که ابتدایش رحمت است و میانه‏اش مغفرت و پایانش آزادى از آتش جهنم.

(بحارالانوار، ج 93، ص 342)

33) فضیلت ماه رمضان

قال رسول الله صلّى الله علیه و آله:

ان ابواب السماء تفتح فى اول لیلة من شهر رمضان و لا تغلق الى اخر لیلة منه؛ درهاى آسمان در اولین شب ماه رمضان گشوده مى‏شود و تا آخرین شب آن بسته نخواهد شد. (بحارالانوار، ج 93، ص 344)

34) اهمیت ماه رمضان

قال رسول الله صلّى الله علیه و آله:

لو یعلم العبد ما فى رمضان لود ان یکون رمضان السنة؛ اگر بنده «خدا» مى‏دانست که در ماه رمضان چیست [چه برکتى وجود دارد] دوست مى‏داشت که تمام سال، رمضان باشد.

(بحارالانوار، ج 93، ص 346)

35) قرآن و ماه رمضان

قال الرضا علیه‎السلام:

من قرا فى شهر رمضان آیة من کتاب الله کان کمن ختم القرآن فى غیره من الشهور؛ هر کس در ماه رمضان یک آیه از کتاب خدا را قرائت کند مثل اینست که در ماههاى دیگر تمام قرآن را بخواند.

(بحارالانوار، ج 93، ص 346)

36) شب سرنوشت‏ساز

قال الصادق علیه‎السلام:

راس السنة لیلة القدر یکتب فیها ما یکون من السنة الى السنة؛ آغاز سال (حساب اعمال) شب قدر است. در آن شب برنامه سال آینده نوشته مى‏شود.

(وسائل الشیعه، ج 7، ص 258، ح 8)

براى بهشت درى است ‏به نام (ریان) که از آن فقط روزه‎داران وارد مى‏شوند.

37) برترى شب قدر

قیل لابى عبدالله علیه‎السلام):

کیف تکون لیلة القدر خیرا من الف شهر؟ قال: العمل الصالح فیها خیر من العمل فى الف شهر لیس فیها لیلة

القدر.

از امام صادق (علیه‎السلام) سوال شد:

چگونه شب قدر از هزار ماه بهتر است؟

حضرت فرمود: کار نیک در آن شب از کار در هزار ماه که در آنها شب قدر نباشد بهتر است.

(وسائل الشیعه، ج 7، ص 256، ح 2)

38) تقدیر اعمال

قال الصادق (علیه‎السلام):

التقدیر فى لیلة تسعة عشر و الابرام فى لیلة احدى و عشرین و الامضاء فى لیلة ثلاث و عشرین؛ برآورد اعمال در شب نوزدهم انجام مى‏گیرد و تصویب آن در شب بیست و یکم و تنفیذ آن در شب بیست و ‏سوم.

(وسائل الشیعه، ج 7، ص 259)

39) احیاء شب قدر

عن فضیل بن یسار قال:

کان ابو جعفر(علیه‎السلام) اذا کان لیلة احدى و عشرین و لیلة ثلاث و عشرین اخذ فى الدعا حتى یزول اللیل فاذا زال اللیل صلى؛ فضیل بن یسار گوید:

امام باقر(علیه‎السلام) در شب بیست و یکم و بیست و ‏سوم ماه رمضان مشغول دعا مى‏شد تا شب بسر آید و آنگاه که شب به پایان مى‏رسید نماز صبح را مى‏خواند.

(وسائل الشیعه، ج 7، ص 260، ح 4)

40) زکات فطره

قال الصادق(علیه‎السلام):

ان من تمام الصوم اعطاء الزکاة یعنى الفطرة کما ان الصلوة على النبى (صلّى الله علیه وآله) من تمام الصلوة؛ تکمیل روزه به پرداخت زکات یعنى فطره است، همچنان که صلوات بر پیامبر (صلّى الله علیه وآله) کمال نماز است.

(وسائل الشیعه، ج 6، ص 221، ح 5)